مولانا و سیروس شاملو

علم تقلیدی بود بهر فروخت

چون ببیند مشتری خوش برفروخت

سروش برفروخت ‌ ِ علم را به عنوان علم برای فروش استنباط کرده و ملول بودن ِ آنچه به فروش نمی‌رود.

وی می‌گوید دل خریداران را مولوی برای این ربود که جاذبه ایجاد کرد چون برای فروش نبود. درحالیکه بیت فوق می‌گوید علمی که بهر فروش است چون فکرش ایجاد جاذبه است تقلبی‌ست و طبیعی نیست ، تصنع و تقلید است.

سروش می‌گوید مولوی خوب فروخته چون به فکر فروش نبوده است!

بعد  محقق در روند زدن تیر خلاص به مولوی چنین ادامه می‌دهد:

این غزل هم از مولانا نیست و نمی‌تواند باشد:

روزها فکر من این‌است و همه شب سخنم

که چرا غافل از احوال دل ِ خویشتن‌ام

از کجا آمده‌ام آمدنم بهر چه بود

به کجا می‌بری آخر ننمایی وطنم

....

می ِ وصلم بچشان تا در زندان ابد

از سر عربده‌ مستانه بهم درشکنم

این غزل اصلا مال مولانا نیست به دو دلیل ، اولا در همه نسخه‌های دیوان شمس نیامده

خواننده به سستی  ِ دلیل نخست توجه داشته باشد. چطور ممکن است یک غزل در همه نسخه‌های دیوان کبیر آمده باشد؟ نسخه تفرشی همه‌اش ۲۱ غزل است و یکی از نسخه‌های  خطی هند ۲۱۲ غزل. بسیاری از نسخ خطی غزلهایی را جا انداخته‌اند و یکی از دلایل عدم بازتحریر ِ برخی غزلها از قرون وسطی تا کنون بدین خاطر بوده است که خطاط چون سروش تصور کرده برخی غزلها مال مولانا نیست!

اما دلیل دوم جالب‌تر است:

یک منطق درونی حکم می‌کند این غزل را از مولانا  ندانیم .

حجت تمام شده است. علت حذف برخی غزلها از دیوان کبیر رعایت منطق درونی  ِ مصحح بوده است!

برای این که یک روحیه‌ی شک خیامی در این غزل هست که اصلا درخور ِ مولانا نیست.

پس می‌توان شاعر را با حذف ِ این غزل نهی از منکر کرد و به راه راست هدایت‌اش نمود که خدای نکرده خطا در قلم صنع نرود.

مولانا آدم شکاکی نبود

یعنی ما مایلیم در دیوانش همواره آدم معتقدی بماند.

مولانا آدمی نبود که از این سوال‌ها بکند که از کجا آمده‌ام آمدنم بهر چه بود نمی‌دانم کجا هستم کی‌ام. اصلا همچین حرفها برایش مطرح نبود. آدمی بود به حجت یقین رسیده.

دراماتیست آلمانی برتولت برشت تعریف دقیقی از فاشیزم دارد. می‌گوید در این سیستم اندیشه‌گی حق نداری شک کنی حتا اگر دستمالت فین کرده باشد باید آن را توی کلاس بالا نگهداری و بگویی من پرچم ملی کثیفی دارم! ببینید از یک شاعر آزاده چه می‌خواهند بسازند. انسانی که حق ندارد شک کند و حق ندارد از خودش بپرسد از کجا آمده‌ام و به کجا می‌روم. این حکم و اندیشه‌ی معاصر در پالایش دیوان کبیر نیست این انگیزه‌ای ست که از پس قرنها بر آثار کلاسیک ما سایه افکنده است.

مولانا اصلا سخن از فراق نمی‌گفت!

سخن از شک نمی‌گفت

سخن از بی‌خبری نمی‌گفت

 این احوال و سخنان خیلی به خیام می‌خورد

در خیام همه‌چیز تاریکه همه چیز تیره است، مولانا اصلا احساس فراق نمی‌کرد همیشه خنده همیشه در شادی همیشه وصال، شاعری طربناک‌تر از مولانا نداریم.

به هیچ وجه چنین نیست زیرا شور و طرب مولانا از اوج رنج و درد و اندوه  مایه می‌گیرد. طرب او از بی‌دردی نیست و عرفان او چون عرفان بی‌دردانی نیست که در همپاله‌گی قدرت‌های سیاه بر در دانشگاه‌های یک کشور قفل می‌زنند. سطر سطر دیوان ، به نام شمس تبریزی یعنی به نام فراق و دوری  و دردی جانکاه و شوری نفس‌گیر و سودایی سروده شده است :

عاشق شده یی ای  دل ، سودات مبارک باد

این عشق سودا به بار می‌آورد

از جا و مکان رستی ، آن جات مبارک باد

مبارکت باد این سر به نیستی و ورپریدن!

و دریغا همه اسباب ِ عشق این‌جا هست

لیک بی او طرب نمی‌شاید

چنین باشد ، چنین گوید منادی

که بی رنجی نبینی هیچ شادی

---

شمس تب‌ریزان برفت و کو کسی

تا بر آن فخرالقمر بگریستی

عالم ِ معنی عروسی یافت زو

لیک بی او این صور بگریستی

سروش میلیون ها سال نوری از مولانا دور افتاده است و دردناکتر این که ایشان مولوی‌شناس  ِهمان  خاک  زرخیزی است  که این قدر استحقاق نداشت پیکر بزرگترین شاعرش را در خود دفن کند!

ادامه دارد...

مست و خندان ز خرابات خدا می آیی

بر بد و نیک جهان همچو شرر می خندی

از ازل ناف ِ تو بر خنده بریده است خدای

لیک امروز بتا نوع  ِ دگر می خندی

این شعرها را مولوی خطاب به خودش می گفت: آدم مثل آتش خنده بزند به خیر و شرِ جهان 

مگر ناف استاد را در حال خنده بریده باشند زیرا معمولا تولد با گریه و درد همراه است و خدا ناف هیچکس را از ازل بر خنده نبریده است. اتفاقا سروش غزلی را حجت قرار داره که به هیچ طریق نمی توان آن را به شادی ِ مولوی پیوند داد:

مست و خندان ز خرابات خدا می آیی؟

بر بدو نیک ِ جهان همچوشرر می خندی؟

< که نیش ات را بازکرده ای بر بد و نیک ِ این جهان ِ چو شرر(جهان ِ پرآشوب )  می‌خندی ؟ >

از ازل ناف ِ تو بَر خنده بریداست خدای؟

لیک امروز بتا  نوع دگر می خندی؟